Game Theory က ေပးေသာ သင္ခန္းစာ - ေနသန္ေမာင္၊ ေအာင္ထြဋ္

(၁) ေနသန္ေမာင္၏ Game Theory
ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ ေရာဘတ္တက္ကာက Prisoner’s Dilemma ဟူေသာ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားတစ္ခုကို ၁၉၅၀ ၀န္းက်င္တြင္ စတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ယင္းသီအိုရီသည္ ရီရယ္လစ္ဇင္ သေဘာတရားမ်ားႏွင့္ လစ္ဘရယ္အေတြးအေခၚတို႔ ေရာေႏွာထားၿပီး လူသား၏ အရက္စက္ဆံုးေသာ အမွန္တရားအေပၚ လက္ေတြ႔အက်ဆံုး တြက္ခ်က္မႈမ်ားျဖင့္ အေျခခံထားသည္။

တက္ကာ၏ Prisoner’s Dilemma ဆိုင္ရာ ရွင္းလင္းခ်က္မွာ လူႏွစ္ဦးအား ရဲက ျပစ္မႈတစ္ခုအတြက္ဖမ္းဆီးၿပီး ျပစ္မႈကို တစ္ေယာက္ေယာက္က က်ဴးလြန္ေၾကာင္း ၀န္ခံေစလိုသည့္အခါ Prisoner’s Dilemma ဂိမ္းကို သံုးျခင္းျဖစ္သည္။ ဖမ္းဆီးခံရသူႏွစ္ဦးကို သီးျခားစီ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားၿပီး ရဲက တစ္ေယာက္ခ်င္းစီကို ကမ္းလွမ္းမႈတစ္ခု လုပ္သည္။ က်ဴးလြန္ေသာ ျပစ္မႈအတြက္ ၀န္ခံပါက ေထာင္အႏွစ္ ၂၀ က်ခံရမည္ျဖစ္သည္။ ကမ္းလွမ္းမႈ (၁)မွာ မိမိအတြက္ ၀န္မခံဘဲ အျခားတစ္ေယာက္ က်ဴးလြန္သည္ဟုဆြဲခ်ပါက တစ္ဖက္မွ အစြပ္စြဲခံရသူက ေထာင္ဒဏ္ ၁၀ ႏွစ္ က်ခံရမည္ျဖစ္ၿပီး ကုိယ္လြတ္႐ုန္းသူက အမႈမွ ကြင္းလံုးကၽြတ္ လြတ္မည္ျဖစ္သည္။

(၂)အရ ႏွစ္ဦးကုိယ္လြတ္႐ုန္းပါက ေထာင္ဒဏ္ငါးႏွစ္စီ က်ခံရမည္။ (၃)အရ ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ ဘာတစ္ခုမွ မေျပာဘဲ ေရငံုႏႈတ္ပိတ္ေနပါက ေထာင္ဒဏ္ေျခာက္လစီ က်ခံရမည္ျဖစ္သည္။ ေရာဘတ္တက္ကာ၏ အဆိုပါ သီအိုရီအေပၚ အဖမ္းခံရသူႏွစ္ဦးက မည္သို႔မည္ပံု တံု႔ျပန္မည္နည္းဆိုသည္မွာ စိတ္၀င္စားဖြယ္ေကာင္းပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ယင္းဂိမ္းအား တစ္ႀကိမ္တည္းသာ ကစားခြင့္ရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ယင္း Prisoner’s Dilemma ဂိမ္းအရ အက်ဥ္းသားႏွစ္ဦးစလံုး တစ္ဦးကိုတစ္ဦး ေခ်ာက္တြန္းျခင္းသည္သာ ျပစ္ဒဏ္ခံရမႈ အနည္းဆံုးျဖစ္သည္။ တစ္ဖက္က ေရငံုႏႈတ္ပိတ္ေနပါက က်န္တစ္ဖက္က ကြင္းလံုးကၽြတ္သြားႏုိင္ၿပီး မိမိမွာ ေထာင္ ၁၀ ႏွစ္ က်မည့္ကိန္း ျဖစ္သည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ႏွစ္ဖက္စလံုးက ျဖစ္ႏိုင္သည့္လမ္းကို လုိက္ၿပီး သက္သာမႈရွိသည့္နည္းကို ေရြးခ်ယ္သည့္ လူတို႔၏ သေဘာတရားကို စစ္ေဆးျခင္း ျဖစ္သည္။

	ဖမ္းခံရသူ(၂) ေရငံုႏႈတ္ပိတ္	ဖမ္းခံရသူ(၂) ကုိယ္လြတ္႐ုန္း
ဖမ္းခံရသူ(၁) ေရငံုႏႈတ္ပိတ္	တစ္ဦးစီ ေထာင္ေျခာက္လ က်ခံ	ဖမ္းခံရသူ(၁) ၁၀ ႏွစ္က် ဖမ္းခံရသူ(၂) ကြင္းလံုးကၽြတ္
ဖမ္းခံရသူ(၁) ကုိယ္လြတ္႐ုန္း	ဖမ္းခံရသူ(၁) ကြင္းလံုးကၽြတ္ ဖမ္းခံရသူ(၂) ၁၀ ႏွစ္က်	တစ္ဦးစီ ငါးႏွစ္စီ က်ခံ

ယင္း Prisoner’s Dilemma ဂိမ္းအား တ႐ုတ္-အေမရိကန္ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား ကုန္သြယ္ေရးျပဳလုပ္မည့္ အေၾကာင္းအရာေပၚ ဥပမာထား တြက္ခ်က္ၾကည့္သင့္ပါသည္။ အေမရိကန္ဘက္မွ ကုန္သြယ္ေရးတြင္ အထက္စီးရမႈကိုသာ လိုလားမည္ျဖစ္ၿပီး တ႐ုတ္တို႔ဘက္မွ ႐ံႈးနိမ့္မႈကိုသာ ျမင္ေစခ်င္သည္။ ယင္းမွာ ပထမဦးဆံုးေသာ ေရြးခ်ယ္မႈျဖစ္သည္။ လက္ေတြ႔တြင္ ယင္းသို႔ မျဖစ္ႏိုင္သည့္အခါ ေနာက္ထပ္ေရြးခ်ယ္စရာ ႏွစ္နည္းရွိေနေသးသည္။ လြတ္လပ္စြာ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ခ်င္လုပ္၊ မလုပ္ခ်င္ေနဆိုသည့္နည္းတို႔ ျဖစ္သည္။

ထိုႏွစ္နည္းမွာ ေရငံုႏႈတ္ပိတ္ေနပါက ေျခာက္လသာ က်ခံရမည့္နည္းႏွင့္ ကုိယ္လြတ္႐ုန္းပါက ငါးႏွစ္စီက်ခံရေသာ နည္းတို႔ျဖစ္သည္။

	လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္ေရး	အေမရိကန္အသာစီး
လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္ေရး	လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္ေရးံ	အေမရိကန္အသာစီး တ႐ုတ္႐ံႈးနိမ့္
တ႐ုတ္အသာစီး ကုန္သြယ္ေရး	အေမရိကန္႐ံႈးနိမ့္ တ႐ုတ္အသာစီး	ႏွစ္ဖက္စလံုး ကုန္သြယ္မႈ ျပဳခ်င္ျပဳ - မျပဳခ်င္ေန

ပဋိပကၡျဖစ္သည့္ ဘက္ႏွစ္ဖက္သည္ နံပါတ္(၁)ကို ေရြးခ်ယ္စရာအျဖစ္ ပထမဦးဆံုး ေရြးခ်ယ္ၾကသည္။ ယင္းမွ တစ္ဖက္သတ္ အျပတ္အႏိုင္ရေရးျဖစ္သည္။ ယင္းနည္းလမ္း မေအာင္ျမင္သည့္အခါ က်န္ႏွစ္နည္းကို စဥ္းစားလာရျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးတြင္လည္း Prisoner’s Dilemma ဂိမ္းကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည္။

တပ္မေတာ္အစိုးရႏွင့္ အတိုက္အခံအင္အားစုတို႔၏ နံပါတ္(၁) ေရြးခ်ယ္မႈတို႔သည္ တစ္ဖက္မွ အျပတ္အႏိုင္ရေရးကိုသာ ဆုပ္ကုိင္ထားသည္။ အဆိုပါ မေျပလည္ႏုိင္ခဲ့ေသာ ပဋိပကၡသည္ ဆယ္စုႏွစ္ ႏွစ္ခုတိုင္ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီး အခ်ိန္မ်ား ကုန္ခဲ့သည္။ လမ္းေၾကာင္းမွန္သမွ် ပိတ္ေစခဲ့သည္။

ဒုတိယနည္းမွာ ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးနည္းျဖင့္ ေျဖရွင္းၾကရန္ျဖစ္သည္။ ယင္းမွာ တ႐ုတ္-အေမရိကန္ ကစားနည္းမွ လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္ေရး (Free Trade) ျဖစ္သည္။ ယင္းနည္းသည္ ႏွစ္ဖက္စလံုးက တစ္ဖက္ကိုတစ္ဖက္ ယံုၾကည္မႈနည္းပါးသည့္အခါ ေပၚေပါက္ရန္ခဲယဥ္းသည္။ တစ္ဖက္ဖက္မွ အခ်ိန္မေရြးေဖာက္လာႏိုင္သည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ႏွစ္ဖက္စလံုး ေရငံုႏႈတ္ပိတ္ေနမည္၊ မေနမည္အေပၚ တစ္ဖက္ကိုတစ္ဖက္ မယံုၾကည္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ေနာက္ထပ္စည္းမ်ဥ္းတစ္ခုမွာ ယင္းဂိမ္းကို တစ္ႀကိမ္သာ ကစားရမည္ဆိုသည္ကို ေမ့မထားရန္လုိသည္။

ေနာက္ဆံုးနည္းမွာ ႏွစ္ဖက္စလံုးက တစ္ေယာက္မ်က္ႏွာ တစ္ေယာက္ၾကည့္စရာမလိုဘဲ ေရြးမည့္နည္းျဖစ္ပါသည္။ လမ္းညႊန္ေျမပံုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲအရ မဲအမ်ားဆံုးျဖင့္ ေရြးေကာက္ခံရသူသည္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို ၇၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္စြမ္း ရွိလာမည္ျဖစ္သည္။ ထိုနည္းသည္ ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ ႐ံႈးရန္မရွိေပ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲႏွင့္ လာမည့္အသြင္ကူးေျပာင္းေရးအား ဆန္႔က်င္ျခင္းသည္သာ အတိုက္အခံမ်ားဘက္မွ လံုး၀႐ံႈးမည့္ ကစားနည္းျဖစ္သည္။

(၂) Game Theory ေပးေသာ သင္ခန္းစာ
အထက္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အပိုင္း(၁)မွာ လြန္ခဲ့ေသာအပတ္ The Voice Weekly 5-46 တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေနသန္ေမာင္၏ Game Theory ေဆာင္းပါး ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ The Voice Weekly 5-43 တြင္ စာေရးသူ Game Theory ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ ေရးခဲ့ပါသည္။ ယခုေဆာင္းပါးကို အဆိုပါေဆာင္းပါးႏွင့္ တြဲဖတ္လွ်င္ ပို၍ ျပည့္စံုပါလိမ့္မည္။ စာေရးသူ၏ ေဆာင္းပါတြင္ Game Theory ၏ အေျခခံသေဘာတရားကို မရွင္းလင္းဘဲ ေရးလုိက္ေသာအခ်က္မ်ားကို ေနသန္ေမာင္၏ ေဆာင္းပါးတြင္ အေသးစိတ္ ရွင္းလင္းထားေသာေၾကာင့္ အဆိုပါ ေဆာင္းပါးႏွစ္ပုဒ္ကို တြဲဖတ္ရန္ စာဖတ္သူမ်ားအတြက္ ျပန္လည္ေဖာ္ျပရန္ သင့္ေလမည္လားဟုပင္ စာေရးသူ ေတြးမိပါသည္။ Game Theory ၏ Lesson Learnt ေခၚ သင္ခန္းစာမ်ားကို ထပ္မံျဖည့္စြက္၍ ေရးသားလွ်င္ ေကာင္းမည္ဟု စိတ္ကူးရမိ၍ ယခုအပိုင္း(၃)ကို ထပ္မံျဖည့္စြက္လိုက္ပါသည္။

	အစိုးရ၏ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း	အစိုးရ၏ အာဏာရလိုမႈ
အတိုက္အခံ၏ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း	ႏွစ္ဖက္သာတူညီမွ် ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရး	အစိုးရ အသာစီး အတိုက္အခံ ႐ံႈးနိမ့္
အတိုက္အခံ၏ အာဏာရလိုမႈ	အစိုးရ ႐ံႈးနိမ့္ အတိုက္အခံ အသာစီး	လမ္းၫႊန္ေျမပံုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္သည့္ ေရြးေကာက္ပြဲ

ေနသန္ေမာင္၏ Game သီအုိရီေဆာင္းပါးတြင္ အဆိုပါ Game ကို ကစားရန္ ထည့္သြင္းထားေသာ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား ေဖာ္ျပထားသည္ကို စာဖတ္သူမ်ား ဖတ္႐ႈမိပါလိမ့္မည္။ ၎တို႔မွာ -
(၁) တစ္ႀကိမ္သာ ကစားခြင့္ ရွိသည္။
(၂) အျပန္အလွန္ ေတြ႔ဆံုညႇိႏိႈင္းခြင့္ကို ျဖတ္ေတာက္ထားသည္။
(No Dialogue – No Conversation)
(၃) တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး တစ္ေနရာစီခြဲ၍ ခ်ဳပ္ထားသည္။
(No Transparency)

တစ္နည္းအားျဖင့္ Game သီအိုရီအရ ႏွစ္ဖက္အျပန္အလွန္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (ဇယားတြင္ အေရာင္ရင့္ျဖင့္ ျပထားေသာအပိုင္း) ရရွိရန္အတြက္ ေအာက္ပါတို႔ လိုအပ္သည္ဟု Game Theory က သံုးသပ္ထားပါသည္။

(၁) တစ္ႀကိမ္မက အႀကိမ္ႀကိမ္ စမ္းသပ္ကစားခဲ့လွ်င္
(၂) အျပန္အလွန္ဆက္သြယ္မႈ၊ ဆက္ဆံမႈ၊ ညႇိႏိႈင္းမႈ
(၃) သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ျမင္သာထင္သာရွိမႈ၊ တစ္ဖက္၏ ေျခလွမ္းကို အျခားတစ္ဖက္ ျမင္သာထင္သာ ရွိမႈ
(၄) Trust ေခၚ အျပန္အလွန္ထားရွိေသာ ယံုၾကည္မႈ

အမွန္အားျဖင့္ ေဆာင္းပါးႏွစ္ပုဒ္က Game Theory ျဖင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ေဖာ္ျပေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏုိင္ငံေရး Statue-quo သည္ တစ္ႀကိမ္သာမက ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကစားထားေသာ Game ျဖစ္၍ သင္ခန္းစာယူမည္ဆိုလွ်င္ ရယူႏိုင္ေသာသင္ခန္းစာမ်ား ရွိပါသည္။ ထို႔ထက္ပို၍ ေျပာရလွ်င္ ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ စမ္းသပ္ထည့္သြင္းထားေသာ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ Conversation Dialogue, Transparency ႏွင့္ Trust စသည္မ်ားသည္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ကာလအတြင္း တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ရမည့္အရာမ်ားလည္း ျဖစ္ေပသည္။ အထက္ပါ ကိစၥရပ္မ်ားကို “ၾကက္ဥႏွင့္ၾကက္မ” သဖြယ္သေဘာထားခဲ့လွ်င္ ၾကက္ဥ အရင္ သို႔မဟုတ္ ၾကက္မ အရင္ စဥ္းစားစရာမ်ား ရွိလာမည္ျဖစ္ၿပီး “သင္ေကာင္းလွ်င္ ကၽြႏ္ုပ္မဆိုးပါ” ဟုသာ အေျဖထြက္လိမ့္မည္ ျဖစ္ပါသည္။

ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားက အၿမဲလိုေျပာေလ့ရွိေသာ “ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးတံခါး အၿမဲဖြင့္ထားပါတယ္” ဆိုေသာ စကားသည္ သင္ေကာင္းလွ်င္ ကၽြႏု္ပ္မဆိုးပါဟု ေျပာေနျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အခ်က္ေလးခ်က္ကို တည္ေဆာက္ရန္ ႀကိဳးစားမႈ တစ္စံုတစ္ရာရွိသည္ဟု စာေရးသူမထင္မိေပ။

အမ်ိဳးသားစည္းလံုးညီၫြတ္ေရးအလို႔ငွာ မည္သို႔ေသာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္လိုပါသည္ဟု တစ္ဖက္သတ္ ကမ္းလွမ္းခဲ့လွ်င္ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားအေနျဖင့္ ဆံုး႐ံႈးနစ္နာစရာမရွိဟု ထင္ပါသည္။ ထိုသို႔ေသာ ကမ္းလွမ္းမႈအတြက္ အေၾကာင္းျပန္ၾကားမႈ တစ္စံုတစ္ရာရရွိခဲ့လွ်င္ ဤကိစၥကို Conversation ဟု ေခၚရမည္သာ ျဖစ္ေပသည္။ ဤကိစၥမ်ိဳးသည္ ဆိုင္းဘုတ္တင္ပြဲ လိုအပ္လွသည္ မဟုတ္ေပ။ Trust ေခၚ ယံုၾကည္မႈကို ျပႏုိင္သူက စတင္ျပသျခင္း၊ Transparency ကို ျပႏိုင္သူက စတင္ျပသျခင္း၊ Conversation ကို စႏုိင္သူက စတင္ျခင္းမ်ားသည္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ကစားၿပီးျဖစ္သည့္ Game Theory ၏ ႏွစ္ဖက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈဆိုင္ရာ ေရခံေျမခံမ်ားကို တည္ေဆာက္ျခင္းျဖစ္ရာ ႏွစ္ဖက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ မလြဲမေသြ ရရွိေစလိမ့္မည္သာ ျဖစ္ေပသည္။ (Negatiation Theory မ်ားတြင္ Reciprocal ျဖစ္ေစမည့္ နည္းလမ္းမ်ား ေဖာ္ျပေလ့ရွိပါသည္။)

ႏွစ္ဖက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ အသင့္ရွိပါသည္၊ ပူးတြဲေၾကညာခ်က္တစ္ခု ထုတ္လိုပါသည္ဟု စဥ္းစားျခင္းသည္ Trust ေခၚ ယံုၾကည္မႈကို မိမိဘက္က စတင္ျပသရန္ အသင့္မျဖစ္ျခင္းကို ျပသျခင္းပင္ ျဖစ္ေပသည္။

အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ႏွစ္ဖက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို မလြဲမေသြရရွိေစမည့္ အခ်က္ေလးခ်က္သည္ စာေရးသူ၏ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မဟုတ္ဘဲ Game Theory မွ ထုတ္ႏုတ္ထားေသာ သင္ခန္းစာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တပ္မေတာ္ႏွင့္ အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအၾကား အထက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္ေလးခ်က္ကို ရရွိႏိုင္ရန္ အရပ္ဘက္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၊ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားဘက္မွ တည္ေဆာက္ေပးရန္ ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ရွိ၊ မရွိ စာဖတ္သူမ်ားကုိယ္တုိင္ စဥ္းစားၾကည့္ေစလိုပါသည္။ ႏွစ္ဖက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ရလိုပါသည္ဟု ေျပာၾကားေနေသာ္လည္း အထက္ပါ အခ်က္ေလးခ်က္ကို အေလးမထားျခင္း သို႔မဟုတ္ ေျပာင္းျပန္သေဘာထားျခင္းမ်ားသည္ မည္သည့္သေဘာေဆာင္သနည္းဆိုေသာ အခ်က္ကိုလည္း စာဖတ္သူမ်ား စဥ္းစားၾကည့္ေစလိုပါသည္။

( The Voice Weekly ဂ်ာနယ္၊ အတြဲ ၅၊ အမွတ္ ၄၇ မွ ျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္ )