နရပတိ၊ သိုဟန္ဘြား၊ အုန္းေဘာင္ခံုမိႈင္း၊ မိုးၿဗဲနရပတိ၊ စည္သူေက်ာ္ထင္

၁၃။ နရပတိ (ေရႊနန္းေၾကာ့ရွင္) (၈၆၃-၈၈၈)
ဘုရင္မင္းေခါင္သည္ မိမိ နတ္ရြာမစံမီကပင္ ၁၂ ႏွစ္အရြယ္ သားေတာ္ မဟာသီဟသူရကို ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ ထားရွိခဲ့ေသာ္လည္း ခမည္းေတာ္အလ်င္ အနိစၥေရာက္သျဖင့္ သားေတာ္မင္းေဆြသည္ နရပတိဘြဲ႔ႏွင့္ ထီးနန္းဆက္ခံေလသည္။ ေၾကာ့ေမာ့ေသာ နန္းေတာ္ႀကီး ေဆာက္လုပ္သျဖင့္ ေရႊနန္းေၾကာ့ရွင္ဟု တြင္ေလသည္။ နရပတိသည္ ျပည္ေရးျပည္မႈကို အေလးဂ႐ုျပဳဟန္မတူေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ မိုးညႇင္းစလံုသည္ ေျမာက္ပိုင္းမွ စတင္တိုက္ခိုက္၍ အေနာက္ဘက္မွပတ္ကာ ျပည္ၿမိဳ႕အထိ သိမ္းပိုက္၍ ျပည္ဘုရင္ သတိုးေစာႏွင့္ေပါင္းကာ အင္း၀ကို တိုက္ေလသည္။ နရပတိသည္ ဘုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြားႏွင့္ေပါင္း၍ ခုခံရေလသည္။ ၈၈၈ ခုႏွစ္တြင္ မိုးညႇင္းေစာ္ဘြားႏွင့္ သားသိုဟန္ဘြားတို႔ ခ်ီတက္လာ၍ တိုက္ခိုက္ရာ နရပတိ က်ဆံုးေလသည္။ အင္း၀တြင္ သိုဟန္ဘြားက ဆက္လက္အုပ္စိုးေနေလေတာ့သည္။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ေတာင္ငူ၌ကား အင္အားခုိင္ၿဖီးလာ၍ အင္း၀မွ ထြက္ေျပးခိုလံႈလာသူမ်ားႏွင့္ ပို၍ စည္း႐ံုးမိေလသည္။ ေတာင္ငူကို ၆၄၁ ခုႏွစ္ကပင္ ပုဂံ နရပတိစည္သူ၏အမတ္ ရန္မန္ငေထြး၏ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေသာ သ၀န္ႀကီး သ၀န္ငယ္တို႔က တည္ေထာင္ၿပီးေနာက္တြင္ ပုဂံပ်က္ေသာ္ အင္း၀လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ မင္းငယ္ၿမိဳ႕စား ၂၇ ဆက္ အုပ္စိုးခဲ့ေလသည္။ မင္းႀကီးညိဳမွာကား ပင္းယ ငါးစီးရွင္ေက်ာ္စြာ၏ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္၍ စြမ္းရည္သတၱိရွိသူ ျဖစ္ေလသည္။ ဒုတိယမင္းေခါင္လက္ထက္ ဦးရီးေတာ္ ေတာင္ငူစား စည္သူငယ္ကို လုပ္ႀကံ၍ သမီးေတာ္ စိုးမင္းကို မိဖုရားေျမႇာက္ေလသည္။ မင္းႀကီးညိဳသည္ လက္နက္လူသူ စုေဆာင္းအားျဖည့္၍ ဒြါရ၀တီၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ေလသည္။ ေတာင္ငူသည္ အင္းအားႀကီးမားလာေလရာ ဟံသာ၀တီမွ မြန္ဘုရင္ ဗညားရံကိုပင္ ခုခံတိုက္ခိုက္ႏိုင္ေလသည္။ ၈၆၄ ခုႏွစ္တြင္ကား ေတာင္ငူသည္ အင္း၀လက္ေအာက္မွ အတိအလင္းခြဲထြက္၍ ၈၇၂ ခုႏွစ္တြင္ ေကတုမတီၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္၍ ေရႊ႕ေျပာင္းစံေနေလသည္။

ျမန္မာရာဇ၀င္သမုိင္းသည္ အင္း၀ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ႐ႈကြင္းခ်လ်က္ သံုးသပ္ရာမွ အင္း၀တြင္ ရွမ္းသိုဟန္ဘြား အုပ္စိုးေနေသာအခါ ရာဇ၀င္ဦးစြန္း ျပန္လည္ထြန္းကားရန္ အားျပဳလာခဲ့ေသာ ေတာင္ငူကို လႊဲေျပာင္းၾကည့္႐ႈရန္ ျမင္ကြင္းေျပာင္းၾကရျပန္ေလသည္။ အင္း၀ ေမွးမွိန္ေသာအခါတြင္ ေတာင္ငူသည္ တစ္စခန္းထေတာ့မည္ ျဖစ္ေလသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အင္း၀တြင္ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေသာ အေရးအခင္းတို႔ကို ျပန္ေျပာင္းဆက္လက္၍ ႐ႈၾကည့္ရန္ လိုေပေသးသည္။

၁၄။ သိုဟန္ဘြား (၈၈၈-၉၁၃)
အင္း၀တြင္ သိုဟန္ဘြား အုပ္စိုးေသာအခါ ျမန္မာမင္းမႈမင္းေရးကို မကၽြမ္းသျဖင့္ ေရႊနန္းေၾကာ့ရွင္၏ တူေတာ္သူ မင္းႀကီးရန္ေနာင္ကို အေစာင့္အရံ ထားေလသည္။ မင္းႀကီးရန္ေနာင္သည္ နီးရာဓားကို ေၾကာက္ရေစကာမူ ျမန္မာတို႔ဘက္မွ တတ္ႏိုင္သမွ် ကာကြယ္ေလသည္။ သိုဟန္ဘြားမွာ ႐ိုင္းပ်သျဖင့္ ေက်ာင္းကန္ဘုရားႏွင့္ စာေပပိဋကတ္တို႔ကို ဖ်က္ဆီးေလသည္။ ရဟန္းတို႔ကိုလည္း သတ္ျဖတ္ေလသည္။ ေစတီပုထိုး၊ ဌာပနာမ်ားကိုလည္း ယူေလသည္။ သိုဟန္ဘြားသည္ ျပည္ၿမိဳ႕အထိ စုန္ဆင္းတိုက္ခိုက္ေလသည္။ မင္းႀကီးရန္ေနာင္သည္ ျမန္မာမွဴးမတ္မ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္၍ ပရိယာယ္ျဖင့္ ဥယ်ာဥ္ေတာ္သို႔ ထြက္ေစၿပီးေနာက္ နန္းစဥ္ဓားျဖင့္ ခုတ္သတ္လုိက္ေလသည္။ သိုဟန္ဘြား အနိစၥေရာက္လွ်င္ ျမန္မာမွဴးမတ္တို႔က မင္းႀကီးရန္ေနာင္အား မင္းျပဳရန္ တုိက္တြန္းၾကေလသည္။ သို႔ရာတြင္ မင္းႀကီးရန္ေနာင္က ျမန္မာဘက္မွ အၿမဲကူညီခံသည့္ သီေပါအုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြား ခံုမိႈင္းငယ္ကို နန္းတင္ၾကေလသည္။

၁၅။ အုန္းေဘာင္ခံုမိႈင္း (၉၀၄-၉၀၇)
အုန္းေဘာင္ခံုမိႈင္းသည္ မိုးမိတ္၊ မိုးညႇင္း၊ ဗန္းေမာ္၊ ေညာင္ေရႊ၊ မိုးနဲ စေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားႏွင့္ေပါင္း၍ ျပည္သို႔ ခ်ီတက္ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္၌ ေတာင္ငူတြင္ တပင္ေရႊထီး နန္းတက္ၿပီး ျဖစ္ေလသည္။ အုန္းေဘာင္ခံုမိႈင္း၏ အလိုမွာ ျပည္သာမက၊ ျမန္မာတို႔ေခတ္ ထူလ်က္ရွိေသာ ေတာင္ငူကိုပါ ရွမ္းတို႔က စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ျဖစ္ေလသည္။ သို႔ရာတြင္ တပင္ေရႊထီးႏွင့္ စစ္သူရဲဘုရင့္ေနာင္သည္ အညံ့မခံဘဲ ပုဂံထိေအာင္ လုိက္လံတိုက္ခုိက္ခဲ့ေလသည္။

၁၆။ မိုးၿဗဲနရပတိ (၉၀၇-၉၁၃)
အုန္းေဘာင္ခံုမိႈင္း အနိစၥေရာက္လွ်င္ သားေတာ္ မိုးၿဗဲနရပတိ ဆက္ခံေလသည္။ ထိုမင္းလက္ထက္တြင္ကား ေတာင္ငူအင္အားကို တိုက္လွန္၍ မရႏိုင္ေၾကာင္းသိသျဖင့္ တပင္ေရႊထီးႏွင့္ မဟာမိတ္ျပဳေလသည္။ စစ္ကိုင္းစည္သူေက်ာ္ထင္ကိုကား ေခ်ာ့ကာေျခာက္ကာ ေသြးစမ္းေလသည္။ သို႔ရာတြင္ စည္သူေက်ာ္ထင္သည္ ၉၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အင္း၀ကိုတိုက္ရန္ စီမံသျဖင့္ မိုးၿဗဲနရပတိသည္ ျပည္ရွိ ဘုရင့္ေနာင္ထံသို႔ ၀င္ေရာက္အညံ့ခံေလသည္။

၁၇။ စည္သူေက်ာ္ထင္ (၉၁၃-၉၁၆)
မိုးၿဗဲနရပတိ ထြက္သြားေလလွ်င္ စည္သူေက်ာ္ထင္သည္ အင္း၀ကိုသိမ္းပိုက္၍ နရပတိဘြဲ႔ျဖင့္ နန္းစံေလသည္။ ၉၁၅ ခုႏွစ္တြင္ကား ဟံသာ၀တီတြင္ စိုးစံေသာ ဆင္ျဖဴရွင္ (ဘုရင့္ေနာင္) သည္ အင္း၀ကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ေလသည္။ ရွမ္းတုိ႔က အင္း၀ဘက္မွ ကူညီသျဖင့္ ေနာက္တစ္ႏွစ္ တိုက္ခိုက္ပါမွ အင္း၀ကို ေအာင္ႏုိင္၍ စည္သူေက်ာ္ထင္ကို ဖမ္းယူသြားေလသည္။ အင္း၀တြင္ ဟံသာ၀တီ ဆင္ျဖဴရွင္က ညီေတာ္မင္းရဲေက်ာ္ထင္ကို သတိုးမင္းေစာ အမည္ျဖင့္ အေစာင့္အေနထားေလသည္။

ဤနည္းျဖင့္ အင္း၀သည္ မင္းဆက္ျပတ္၍ မင္းေနျပည္သည္ အင္း၀မွ ဟံသာ၀တီသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕သြားျပန္ေလသည္။ ေနာင္ ၄၃ ႏွစ္ ၾကာေသာအခါမွ ဒုတိယ အင္း၀ေခတ္ သို႔မဟုတ္ ေညာင္ရမ္းေခတ္သည္ အင္း၀၌ တစ္ဖန္ ျပန္လည္ထြန္းကားခဲ့ရေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထိုအခ်ိန္တြင္ မင္းေနျပည္ျဖစ္လာေသာ ဟံသာ၀တီႏွင့္ ထိုထက္ေစာ၍ စည္ပင္ခဲ့ေသာ ေတာင္ငူေခတ္တို႔ကို ေနာင္ေၾကာင္းမွ ျပန္လွန္၍ ျမင္ကြင္းေျပာင္းလဲ႐ႈၾကည့္ရန္ လိုေပသည္။