Who invented or discovered what? When?

အမိုးနီးယားဓာတ္ေငြ႔
ဂ်ိဳးဇက္ပ႐ိုင္းစတက္ေလလို႔ေခၚတဲ့ အဂၤလိပ္ဓာတုေဗဒပညာရွင္က ၁၇၇၄ ခုႏွစ္မွာ ရွာေဖြေတြ႔ရွိခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အမိုးနီးယားကို အယ္ကာလီေလလို႔ ေခၚခဲ့တယ္။ အနံ႔အလြန္ျပင္းၿပီး အေရာင္အဆင္း ကင္းမဲ့တဲ့ ဓာတ္ေငြ႔ျဖစ္တယ္။ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ တစ္ဆနဲ႔ ဟိုဒ႐ုိဂ်င္ သံုးဆ ပါ၀င္တယ္။

အလိုအေလ်ာက္စက္
ပထမဆံုး အလိုအေလ်ာက္စက္ကေတာ့ ယကၠန္းစက္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆင္အေသြးမ်ိဳးစံု၊ အထည္မ်ိဳးစံုကို ယက္ႏိုင္တဲ့စက္ပါ။ ၁၈၀၁ ခုႏွစ္မွာ ျပင္သစ္လူမ်ိဳး ဂ်ိဳးဇက္ မာရိန္း ဂ်က္ကြက္ ဆိုသူက တီထြင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အေပါက္ကေလးေတြပါၿပီး ဖိညႇစ္ထားတဲ့ ကတ္ျပားေတြရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ စက္ထဲမွာ အထည္ေတြကို မ်ိဳးစံု ယက္လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ အပ္ေတြက အေပါက္ေတြကိုျဖတ္ၿပီး ေရြ႕လ်ားေနၾကတယ္။ အပ္ေတြက ရစ္ထံုးကခ်ည္မွ်င္ေတြကို ဆြဲမ,လာၿပီး သတ္မွတ္ထားတဲ့ အဆင္မ်ိဳးကို ယက္ေတာ့တာပါပဲ။ ေနာက္ပံုစံသစ္အဆင္မ်ိဳး ယက္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဖိညႇစ္ထားတဲ့ ကတ္ျပားသစ္ကို ယကၠန္းစင္ထဲမွာ အသစ္လဲေပးရပါတယ္။

စာအုပ္
စာအုပ္ေတြကို ပထမဆံုး ပံုႏွိပ္ခဲ့တဲ့ ႏုိင္ငံေတြကေတာ့ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံနဲ႔ ကိုရီးယားႏုိင္ငံေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ၈ ရာစုအတြင္းမွာ ပံုႏွိပ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူေတြသိထားၾကတဲ့ ပထမဆံုး စာအုပ္ေတြဟာ အလိပ္လိုက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အတြင္းစာမ်က္ႏွာေပၚမွာ သစ္သားဘေလာက္တံုး ပံုစံေလးေတြနဲ႔ စာေတြကို ႐ုိက္ႏွိပ္ထားပါတယ္။ သိုးေရေတြ၊ ဆိတ္ေရေတြကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့လည္း စာခၽြန္လႊာလိပ္ ေရးခဲ့ပါတယ္။ စာပံုႏွိပ္ထားတဲ့ စကၠဴေတြကို အရြယ္တူ စာရြက္ကေလးေတြ ျဖတ္ေတာက္ၿပီး ပံုႏွိပ္ထားတဲ့ စာမ်က္ႏွာကို တစ္ဖက္သတ္ အစဥ္လုိက္စီၿပီး သားေရႀကိဳးျပားနဲ႔ ခ်ဳပ္ထားတဲ့ စာအုပ္ေတြဟာ ပထမဆံုး ေပၚေပါက္လာတဲ့ စာအုပ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စကၠဴနဲ႔ မင္ကို တီထြင္ခဲ့တာလည္း တ႐ုတ္ေတြပဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ေႂကြရည္သြန္း ပံုႏွိပ္စာလံုးကို ၁၀၅၀ ခုႏွစ္က တ႐ုတ္ျပည္မွာ တီထြင္အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ကိုရီးယားေတြက သတၱဳပံုႏွိပ္စာလံုးေတြကို အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၄၅၀ ခုႏွစ္ေလာက္က ဂ်ာမနီႏုိင္ငံမွာ ဒီလို ပထမဆံုး စာအုပ္ေတြကို ပံုႏွိပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ဂဏန္းတြက္စက္
လူေတြ လြယ္လြယ္ကူကူ တြက္ခ်က္ႏိုင္ဖို႔ ပထမဆံုး တီထြင္ခဲ့တဲ့ ဂဏန္းတြက္စက္ကေတာ့ ေပသီးဂဏန္းတြက္စက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ႀကိဳးေလးေတြနဲ႔ ပုတီးေစ့ေလးေတြသီထားၿပီး ေနရာေရႊ႕ၿပီး ကိန္းဂဏန္းေတြကို တြက္ခ်က္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘီစီ ၃၀၀၀ ေလာက္က ေဘဘီလံုႏုိင္ငံသားေတြက စတင္တီထြင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂဏန္းတြက္စက္ကို စတင္တီထြင္ခဲ့သူကေတာ့ ဘလိုင္းစ္ ပက္စ္ စယ္လ္ဆိုသူ ျပင္သစ္သိပၸံပညာရွင္ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ ၁၉ ႏွစ္သား အရြယ္တုန္းက တီထြင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆံုး ကိန္းဂဏန္းေတြကို ေျမႇာက္ႏုိင္၊ စားႏုိင္တဲ့ ဂဏန္းတြက္စက္ကိုေတာ့ ၁၆၉၄ ခုႏွစ္မွာ ဂ်ာမန္သိပၸံပညာရွင္ ေဂါ့ဒ္ဖ႐ုိင္း လုိင္းဘနစ္ထ္ဇ္ ဆိုသူက စတင္တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။

ပထမဆံုး ကြန္ပ်ဴတာ
ကိုလိုဆပ္စ္လို႔ေခၚတဲ့စက္ျဖစ္ၿပီး ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းက အဂၤလန္ႏုိင္ငံမွာ တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္ထဲမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကြန္ပ်ဴတာဟာ ယေန႔ေခတ္ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ အလြန္အမင္းတူလွတဲ့ လွ်ပ္စစ္သံုး ကြန္ပ်ဴတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ယေန႔ေခတ္သံုး ကြန္ပ်ဴတာေတြမွာပါတဲ့ chips ကေလးေတြအစား လွ်ပ္စစ္အဆို႔ရွင္ေပါင္း ၂၀၀၀ ကို အသံုးျပဳထားပါတယ္။ ဒီအဆို႔ရွင္ေလးေတြက အလြန္တရာ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ တြက္ခ်က္မႈေတြကို ကြန္ပ်ဴတာက ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ေပးေနေစဖို႔ စြမ္းေဆာင္ေစႏုိင္ပါတယ္။ အေထြေထြလုပ္ငန္းသံုး ကြန္ပ်ဴတာေတြကိုေတာ့ အေမရိကန္က ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကြန္ပ်ဴတာေတြမွာ လွ်ပ္စစ္အစို႔ရွင္ေပါင္း ၁၉၀၀၀ ပါ၀င္ၿပီး လုပ္ငန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ သံုးစြဲႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

Ref: တီထြင္မႈမ်ား၊ ခင္ေမာင္ေဇာ္၊ ပထမအႀကိမ္၊ ေအာက္တိုဘာ၊ ၂၀၀၄။